Vendimi nga gjykata ndërkombëtare e tregtisë në Nju Jork vjen pas një serie padish që argumentonin se presidenti e kishte tejkaluar autoritetin e tij.

Një gjykatë tregtare amerikane ka shpallur të paligjshme tarifat e vendosura nga Donald Trump përmes ligjit të emergjencave ekonomike, duke goditur thelbësisht strategjinë tregtare të tij globale. Vendimi, i cili i konsideron tarifat si tejkalim i kompetencave presidenciale, ka shkaktuar një reagim të ashpër nga Shtëpia e Bardhë dhe ka sjellë reagime pozitive nga tregjet financiare. Gjykata kërkon që Trump të lëshojë urdhra të rinj brenda 10 ditëve për të zhbërë tarifat, ndërsa administrata ka apeluar vendimin. Ky zhvillim mund të kufizojë ndjeshëm aftësinë e Trump për të përdorur tarifat si armë politike dhe ekonomike nëse nuk mbështetet nga Kongresi apo ligje të tjera.

The Guardian: 

Një gjykatë tregtare amerikane ka shpallur të paligjshme regjimin e tarifave të gjera të Donald Trumpit, në një kthesë dramatike që mund të bllokojë politikën e tij të diskutueshme tregtare globale.

Vendimi nga një panel me tre gjyqtarë në Gjykatën e Tregtisë Ndërkombëtare me qendër në Nju Jork erdhi pas disa padive që argumentuan se Trump kishte tejkaluar autoritetin e tij, duke e lënë politikën tregtare të SHBA-ve të varur nga dëshirat personale të presidentit dhe duke shkaktuar kaos ekonomik në mbarë botën.

Tarifat zakonisht duhet të miratohen nga Kongresi, por Trump e ka anashkaluar këtë kërkesë duke pretenduar se deficitët tregtarë të vendit përbëjnë një emergjencë kombëtare. Kjo i kishte dhënë presidentit amerikan mundësinë të vendoste tarifa të gjera ndaj shumicës së vendeve muajin e kaluar, në një lëvizje befasuese që tronditi tregjet.

Vendimi i gjykatës deklaron se urdhrat tariforë të Trumpit “tejkalojnë çdo autoritet të dhënë presidentit… për të rregulluar importet nëpërmjet tarifave.” 

Gjyqtarët ishin të kujdesshëm të theksonin se nuk po gjykonin “urtësinë apo efektivitetin e mundshëm të përdorimit të tarifave nga presidenti si mjet presioni.” Në vend të kësaj, vendimi i tyre u përqendrua në pyetjen nëse tarifat ishin zbatuar ligjërisht që në fillim. Përdorimi i tyre ishte “i palejueshëm jo sepse është i paarsyeshëm apo joefektiv, por sepse [ligji federal] nuk e lejon,” shpjegohej në vendim.

Tregjet financiare përshëndetën vendimin e gjykatës, me dollarin amerikan që u fuqizua pas tij, duke u rritur ndaj euros, jenit dhe frangës zvicerane. Në Europë, indeksi gjerman DAX u rrit me 0.9%, ndërsa CAC 40 i Francës u rrit me 1%. Indeksi FTSE 100 i Britanisë u rrit me 0.1% në hapje të tregtimit. Aksionet në Azi gjithashtu u rritën të enjten, ndërsa në SHBA parashikohet një rritje të aksioneve të listuara në Wall Street.

Vendimi i gjykatës i shpall të pavlefshme menjëherë të gjitha urdhrat tariforë që ishin lëshuar përmes Aktit të Fuqive Ekonomike të Emergjencës Ndërkombëtare (IEEPA), një ligj i destinuar për të trajtuar kërcënime “të pazakonta dhe të jashtëzakonshme” gjatë një emergjence kombëtare.

Gjyqtarët thanë se Trump duhet të lëshojë urdhra të rinj që reflektojnë ndalimin e përhershëm brenda 10 ditëve.

Megjithatë, administrata Trump ka dorëzuar tashmë një apel kundër vendimit. Zyrtarë të Shtëpisë së Bardhë kanë sulmuar autoritetin e gjykatës. “Nuk është puna e gjyqtarëve të paemëruar të vendosin se si duhet trajtuar një emergjencë kombëtare,” tha Kush Desai, zëdhënës i Shtëpisë së Bardhë, në një deklaratë për Reuters.

Vendimi, nëse qëndron, do të shkatërronte strategjinë e Trump për të përdorur tarifa të larta për të nxjerrë lëshime nga partnerët tregtarë, për të kthyer punët e prodhimit në SHBA dhe për të ulur deficitin tregtar të mallrave prej 1.2 trilionë dollarësh, një nga premtimet kryesore të fushatës së tij.

Pa ndihmën e IEEPA-s, administrata Trump do të duhej të ndiqte një qasje më të ngadaltë, duke nisur hetime më të gjata tregtare dhe duke iu përmbajtur ligjeve të tjera tregtare për të mbështetur kërcënimet tarifore.

Çdo sfidë ligjore ndaj këtij vendimi do të duhet të shqyrtohet nga Gjykata e Apelit për Qarkun Federal në Uashington DC, dhe në fund nga Gjykata e Lartë e SHBA-së.

Gjykata nuk u kërkua të shqyrtonte disa tarifa të fokusuara sipas industrisë që Trump ka vendosur për automobilët, çelikun dhe aluminin, duke përdorur një ligj tjetër, kështu që këto tarifa pritet të mbeten në fuqi për momentin.

Analistët e Goldman Sachs vunë në dukje se mund të ketë rrugë të tjera ligjore për Trump për të vendosur tarifa të përgjithshme ose të fokusuara ndaj vendeve specifike, duke thënë: “Ky vendim përfaqëson një pengesë për planet e administratës për tarifat dhe rrit pasigurinë, por mund të mos ndryshojë rezultatin përfundimtar për shumicën e partnerëve kryesorë tregtarë të SHBA.” 

Jim Reid, strateg në Deutsche Bank, tha: “Nëse vendimi qëndron në fuqi, duke parandaluar përdorimin e tarifave sipas IEEPA-s, një opsion për administratën do të ishte zgjerimi i përdorimit të instrumenteve të tjera tarifore, si seksioni 232 mbi bazën e sigurisë kombëtare, që janë përdorur për tarifat mbi automobilët, çelikun dhe aluminin.” 

Opsione të tjera për presidentin përfshijnë nene të ndryshme të ligjeve tregtare që i japin atij kompetenca për të ndërhyrë në politikën tregtare, ndonëse shpesh në mënyrë më të ngadaltë dhe, në disa raste, më të kufizuar.

Stephen Miller, zëvendës shefi i personelit për politikën në Shtëpinë e Bardhë, sulmoi vendimin në një postim në rrjetet sociale duke pretenduar se “grushti gjyqësor ka dalë jashtë kontrollit.” 

Trump nuk reagoi menjëherë në Truth Social. Në vend të kësaj, ai postoi rreth një vendimi që e karakterizoi si të favorshëm në një tjetër proces gjyqësor, në të cilin po padit bordin Pulitzer, që jep çmimet më prestigjioze të gazetarisë në SHBA.

Të paktën shtatë padi kanë sfiduar taksat doganore të Trumpit në kufi, elementi qendror i politikës së tij tregtare.

Gjykata e mori vendimin e saj në përgjigje të dy çështjeve. Njëra u paraqit nga një grup biznesesh të vogla, përfshirë një importues vere, VOS Selections, pronari i të cilit tha se tarifat po kishin ndikim të madh dhe kompania e tij mund të mos mbijetojë.

Tjetra u paraqit nga një dymbëdhjetëshe shtetesh amerikane, të udhëhequra nga Oregoni. “Ky vendim riafirmon se ligjet tona kanë rëndësi, dhe se vendimet tregtare nuk mund të merren sipas qejfit të presidentit,” tha prokurori i përgjithshëm i Oregonit, Dan Rayfield.

Paditësit në çështjen e tarifave argumentuan se ligji për fuqitë e emergjencës nuk i jep presidentit kompetencë për të vendosur tarifa, dhe edhe sikur ta bënte, deficiti tregtar nuk kualifikohej si një emergjencë, e cila përcaktohet si një “kërcënim i pazakontë dhe i jashtëzakonshëm.” SHBA ka pasur deficit tregtar me pjesën tjetër të botës për 49 vite radhazi.

Trump vendosi tarifa ndaj shumicës së vendeve në përpjekje për të përmbysur deficitin e madh dhe të qëndrueshëm tregtar të SHBA-ve. Ai gjithashtu i drejtoi tarifat ndaj importeve nga Kanadaja, Kina dhe Meksika, duke pretenduar se ato kishin për qëllim të luftonin fluksin e paligjshëm të emigrantëve dhe opioideve sintetike në kufirin e SHBA-ve.

Administrata e tij iu referua miratimit të gjykatës për përdorimin e tarifave në rast emergjence nga presidenti Richard Nixon në vitin 1971 dhe pretendoi se vetëm Kongresi, dhe jo gjykatat, mund të përcaktojë nëse arsyetimi i presidentit për shpalljen e emergjencës është në përputhje me ligjin.

Tarifat e Trumpit në “ditën e çlirimit” tronditën tregjet financiare globale dhe çuan shumë ekonomistë të ulnin parashikimet për rritjen ekonomike të SHBA-ve./lapsi.al